Rossiyaning taniqli nashrlaridan biri boʻlgan “Спорт-Экспресс” saytining jurnalisti Igor Rabiner OʻFA birinchi vitse-prezidenti Ravshan Ermatov bilan intervyu tashkil etdi. Bir qancha mavzularni oʻz ichiga olgan ushbu suhbatni OʻFA media boʻlimi oʻzbek tilida taqdim etadi.

…Ermatov 2014-yilning kuzida Moskvada Rossiya – Ozarbayjon oʻrtoqlik oʻyiniga hakamlik qilish uchun kelganida u bilan batafsil suhbatlashgan edik. Oradan yetti yarim yil oʻtib, uning taklifiga binoan Toshkentga oʻzbek sport jurnalistlari uchun mahorat darslariga kelganimda, Ravshanni futbol assotsiatsiyasining goʻzal shtab-kvartirasida yangi statusda koʻrdim.

Fursatdan foydalanib, Ravshan Ermatov bilan bir qator mavzular yuzasida suhbatlashdik.

— Hakamlikni sogʻindingizmi?

— Albatta, oʻzimni bagʻishlagan sevimli ishimni sogʻinishim tabiiy. 18 yoshgacha futbol oʻynadim, keyin jiddiy jarohat oldim va boshqa narsa qilish kerakligini tushundim. Yordamchi murabbiy boʻlib ishlaganimda tasodifan oʻyinga tushib qoldim va menga hakamlik qilishni taklif qilishdi. Oʻshanda kelajakda uchta Jahon chempionatida ishlashimni tasavvur ham qila olmasdim. Oʻz ustimda ishlashni boshladim, qoidalarning barcha talqinlarini oʻrganib, progress borligini his qilganimda, maqsadim Jahon chempionatida ishlash ekanligini aytdim. Baʼzilar meni aqldan ozgan deb oʻylashdi.

— Qaysi vaqtda Jahon chempionatida ishlash mumkinligiga ishonchingiz komil boʻldi?

— 2000-yillarning boshlarida. 1997-yilda hakamlik bilan yaqindan shugʻullana boshladim va bir necha yil oʻtgach, ishonch paydo boʻldi. Chet tillarini oʻrganishni boshladim, chunki ularsiz imkonsiz edi. Katta hamkasblarimga Jahon chempionatida hakamlik qilishimni aytdi. Agar biz bir xil odamlar boʻlsak, nega bunday turnirlarni orzu qilmasligimiz kerak? 2002-yilda Koreya va Yaponiyada boʻlib oʻtgan Jahon chempionatida hakamlar ishini diqqat bilan kuzatib bordim va men ham buni uddalay olaman, degan his bor edi.

Jahon chempionatida va Oʻzbekistonda hakamlik bir-biridan juda farq qiladi degan tuygʻu yoʻq edi. 2003-yilda FIFA referisi boʻldim, 2010-yilda esa JARda boʻlib oʻtgan jahon chempionatiga bordim va oʻzini uzoq vaqt parvozga tayyorgarlik koʻrgan va nihoyat orzusini roʻyobga chiqargan astronavtdek his qildim. Keyin esa yana ikkita chempionda ishlash nasib qildi. Bularning barchasini boshdan kechirganingizda, ishingizda nimadir tugallanmagan deb oʻylash noshukurlik boʻlardi.

— Shunga qaramay, JCh-2022da ishlash istagingiz boʻlmaganiga ishonmayman. Ayniqsa, birinchidan, yoshingizga mos kelardi, ikkinchidan esa, tarixda hech kim toʻrtta jahon chempionatida hakamlik qilmagandi.

— Ha, Rossiyada boʻlib oʻtgan jahon chempionatidan soʻng oldimda navbatdagi maqsad — Qatar turgandi. U mening yoshim va tajribamga toʻgʻri kelardi. Tayyorgarlikni boshladim ham, 2019-yilda u Osiyo chempionatining beshta oʻyinini (bu musobaqa ham har toʻrt yilda bir marta oʻtkaziladi), finalni boshqardim. Agar Osiyoda birinchi raqamli boʻlsang, albatta jahon chempionatiga chiqasan. Men oʻsha turnir bilan JCh-2022 litsenziyasini amalda qoʻlga kiritdim, buyogʻiga shunchaki saviyani saqlab qolishim kerak edi xolos.

Lekin keyinchalik menga oʻzbek futbolining rivojiga hissa qoʻshish taklifi boʻldi. Bu katta masʼuliyat. Vatanparvarligimni hisobga olib, qaror qabul qilishim qiyin boʻldi. Tarozining bir tomonida faoliyatim va navbatdagi jahon chempionati, ikkinchi tomonida koʻp ishlar qilinishi kerak boʻlgan oʻzbek futboli rivoji yotardi. Vatanga muhabbat esa shaxsiy vazifalardan ustun chiqdi.

— Eshitishimcha, jahon chempionatida butun mamlakat sizga muxlislik qilgan ekan.

— Ha, jahon chempionatlari paytida Oʻzbekiston hakamni qoʻllab-quvvatlaydigan yagona davlat ekanligini aytishgandi! (Kuladi.) Shunga qaramay, bu yerdagi va xorijdagi ustozlarim bilan maslahatlashib, futbol jamoatchiligimiz taklifini qabul qilishga qaror qildim. Xalqaro maydonda men allaqachon maʼlum yutuqlarga erishganman, endilikda esa oʻz mamlakatim futboli rivoji uchun xizmat qilishim kerak edi.

— Bu ikki rolni birlashtirib boʻlmadimi?

— Yoʻq. Agar siz milliy futbol federatsiyasida ishlasangiz, xalqaro oʻyinlarga qatnasha olmaysiz, chunki bu manfaatlar toʻqnashuvi. Avvaliga bu mumkin deb oʻyladim, lekin afsuski bu imkonsiz edi. Avvaliga kamida bir marta jahon chempionatiga chiqish va u yerda kamida bitta oʻyin oʻtkazishni maqsad qilib qoʻyganimni esladim. Orzularim ushaldi, natijada 3 ta JCh va 11 ta uchrashuvda qatnashdim. Agar klublar oʻrtasidagi jahon chempionatlari va boshqa yirik xalqaro musobaqalarni qoʻshadigan boʻlsak — 20 va 17 yoshgacha boʻlgan jahon chempionati, London Olimpiadasi (Buyuk Britaniya — Nigeriyaning ochilish oʻyinida ishlagan. Oʻyinda bevosita qirollik oilasi aʼzolari ham bor edi), Osiyo chempionatlari – umuman olganda bularning barchasi FIFAning 16 ta turnirida ishlabman deganidir.

— Aytishlaricha, yaqinda sizni Viktor Kashshai oʻrniga Rossiyada hakamlik tizimining rahbarligiga taklif qilishgan, biroq rad javobini bergansiz.

— Ha, shunday gap-soʻzlar bor edi, lekin men assotsiatsiyada ish boshlaganim uchun ularni hisobga olmadim. Menga xorijdan bir nechta takliflar boʻlgan edi, lekin bu mening vatanimga nisbatan notoʻgʻri va insofsizlik boʻlardi.

— Rossiya hakamlik tizimining ham oʻz flagmani bor. Sergey Karasev koʻplab muhim xalqaro oʻyinlarni boshqargan, JCh-2018, ikkita Yevropa chempionati va UEFA Superkubogida ishlagan. Rossiyadan kelgan hakamlar anchadan beri bunday darajada ishlamaganidan keyin uning muvaffaqiyati siri nimada koʻryapsiz?

— Sergey katta tajribaga ega mutaxassis, u oʻz vazifasini juda professional bajaradi. Bundan tashqari, uning feʼl-atvori — u doimo xotirjam, oʻzgarmas va sovuqqon. U oʻyin epizodlarni yaxshi hal qiladi. Va u barqarorlikka ega. Qolaversa, u juda yaxshi jamoaga ega edi.

— Siz u bilan qanchalik yaqin muloqot qilasiz?

— Vaqti-vaqti bilan messenjerlar orqali muloqot qilamiz. Bayramlarda qoʻngʻiroqlashamiz. Men uni terma jamoamiz oʻyiniga taklif qilgandim, lekin u oʻsha paytda band edi. Keyin esa pandemiya boshlandi.

— Karasev top-turnirlarning hal qiluvchi bosqichlari sari ishonch bilan ketayotgandek tuyuldi. Sizningcha, yozda 43 yoshga toʻlishini va koʻp vaqt qolmaganini hisobga olsak, Rossiya sportiga kiritilgan sanksiyalar unga qanday taʼsir qiladi?

— Men sport va siyosatni aralashtirmagan boʻlardim. Menimcha, Sergey yuqori darajadagi xalqaro oʻyinlarni boshqara oladigan juda yuqori darajadagi hakam.

— Rossiya hakamlari  va mamlakatning eng nomdor murabbiylaridan biri Leonid Slutskiy oʻrtasidagi qarama-qarshilikni kuzatdingizmi?

— Rostini aytsam, yoʻq. Nimadir boʻldimi?

— Bu ancha oldin, u bolalar telekoʻrsatuvida hakamlar haqida qattiq hazillashgani va ular xafa boʻlib, kechirim soʻrashini talab qilganidan boshlangan. Slutskiy tavba qilmadi va vaziyat oxirigacha davom etmadi. Oʻtgan mavsumda Vitaliy Meshkov Slutskiyga qoʻl berishdan bosh tortdi. Yaqinda bu hakam yana Slutskiy jamoasining oʻyiniga tayinlandi va yana janjal yuzaga keldi. Murabbiy yana hakamlarga hujum qildi va bosh hakam Ashot Xachaturyans munosabatlarining shunday tarixini hisobga olib, Meshkovni ushbu oʻyinga tayinlash xato boʻlganini tan oldi.

— Faoliyatimda xato qilgan paytlarim koʻp boʻlgan, bu vaziyatlarda murabbiylar bilan ogʻzaki janjal kelib chiqishi mumkin edi. Lekin biz professionalmiz va u yoki bu shaxsga shaxsiy munosabatimizni oshkor qilmasligimiz kerak. Agar oldingi oʻyinda biror narsa yuz bergan boʻlsa, doim maydonda qoldirganman. Bunday hollarda murabbiyda ham hurmat va tushunish paydo boʻladi.

Biz professionalmiz va hech qachon ataylab xato qilmaymiz. Barcha his-tuygʻular aniq, men ham futbolchi va murabbiy boʻlganman. Har doim bunday paytlarda ularni tushunishga harakat qilaman. Maydonda birovning qoʻlini hech qachon qaytarmaganman.

— Meshkov noprofessional harakat qildimi?

Hakam hamisha diplomat boʻlishi kerak va u oʻzi bilan eski gina-kuduratlarni olib yurmasligi lozim. Har bir oʻyin yangi hikoya. Hayotda muloqot qilmasligingiz mumkin, lekin omma oldida, maydonda oʻzingizni boshqacha, hurmat bilan, fair play ruhida tutishingiz kerak. Agar hakamlar tomonidan hurmat boʻlmasa, bu ularning imidjiga katta taʼsir qiladi.

— Siz hech qachon RPLda hakamlik qilmagansiz, shundaymi?

— Yoʻq. Dastlabki suhbatlar, takliflar boʻldi, lekin hech narsa sodir boʻlmadi. Men har doim juda tigʻiz xalqaro jadvalda ishlashimga toʻgʻri kelgan. Shu tufayli baʼzida hatto Oʻzbekiston chempionatiga ham oylar davomida hakamlik qilolmay qolardim.

— Oxirgi yillarda qayisidir hakam Oʻzbekiston zarariga xatoga yoʻl qoʻyganida, bu haqda gapirganmisiz? Yoki eski korporativ birdamlik bunga yoʻl qoʻymaydimi?

— Har qanday xatoga, xususan, murabbiyga, futbolchilarga, hakamlarga hurmat koʻrsatishni talab qiladigan etiket bor. Oʻyindan keyin biz uchrashishimiz, eski xotiralarni eslashimiz, hakamlik mavzularini muhokama qilishimiz mumkin. Turli mamlakatlardan kelgan koʻplab hakamlar hozirgacha men bilan muayyan vaziyatlarda maslahatlashishadi.

Oʻyin qoidalari har yili oʻzgarib turadi va bu jarayonni nazorat qilish kerak. Bu jarayon menga har doim qiziq. Tanqidda kelsak, tanqid qilmayman, chunki futbol maydonida hakam sifatida ishlash qanchalik ogʻirligini bilaman. Ayniqsa, top-jamoalar oʻynasa va xatoning narxi nihoyatda yuqori boʻlsa… Yaxshiyamki, endi VAR paydo boʻldi, bu hakamlarga xatoni tuzatish uchun yordam beradi.

— VAR bilan ishlash haqida

— 2016-yilda biz Tokiodagi klublar oʻrtasidagi jahon chempionatida birinchi marta VARni sinovdan oʻtkaza boshladik. Keyin Rossiyada boʻlib oʻtadigan 2018 yilgi jahon chempionatida videoassistentlar yordamidan foydalaniladimi yoki yoʻqmi, degan savol hali ham bor edi. Oʻsha turnirdan soʻng biz VAR yordam beradi degan xulosaga keldik. Avvaliga koʻp qiyinchiliklar boʻldi – vaziyatni koʻrish uchun vaqt ketdi, murabbiylar, futbolchilar, muxlislar norozi boʻldi. Endi xalqaro darajada bu, koʻpincha 30-40 soniyani tashkil etmoqda.

— RPLda bu ancha uzoq davom etadi.

— Juda qiyin vaziyatlar boʻladi, ularni koʻrib chiqishda bir qancha omillarni tekshirish kerak: ofsayd, hujumdagi qoidabuzarliklar va hokazo. Lekin asosiysi bu masalada toʻgʻri qaror qabul qilingan. Oʻtkazilgan daqiqalarni oʻyin oxirida qoʻshib qoʻyish mumkin, ammo agar hakam oʻyin natijasiga taʼsir qiladigan xatoni oʻtkazib yuborsa, u holda u uzoq vaqt esda qoladi.

— Oʻzbekiston chempionatida VAR bormi?

— Oʻzbekiston Superligasi oʻyinlarining 70-80 foizida ishlaydi. Bu ham natija, albatta.

— Jahon chempionati final bosqichining 11ta oʻyinida sizning hisobingizda 0 ta penalti va bitta qizil kartochka bor.

— Men oʻynashga berardim va doimo barqaror boʻlishga harakat qilib keldim. Markazda hushtak chalingan vaziyatga jarima maydonchasida ham chalinishi kerak. Yengil qoidabuzarliklar deyarli hech bir joyda qayd etilmaydi.

— Qarorlaringizning toʻgʻriligi va jahon chempionatlarida koʻp oʻyinlarni boshqarganligingiz oʻrtasida bogʻliqlik koʻrasizmi?

— Hakam oʻyin qahramoni boʻlmasligi kerak. Uning vazifasi futbol jamoalariga sifatli xizmat koʻrsatishdan iborat. Agar oʻyindan keyin siz haqingizda gapirmasalar, demak siz yaxshi baholagansiz. Hech kim hakamni maqtamaydi. Odatda, hakam har bir oʻyinda oʻrtacha ikki yuzta oʻyin epizodi boʻyicha qaror qabul qilishi kerak. Agar u kamida bitta jiddiy xatoga yoʻl qoʻygan boʻlsa, hamma bu haqda gapiradi va u toʻgʻri qilgan 199 ishni unutishadi. Shuning uchun hamisha epizodga yaqin boʻlishga, toʻgʻri pozitsiya tanlashga, oʻyin va futbolchilarning fikrlarini oʻqishga harakat qildim.

…80-yillar bilan solishtirganda futbol oʻzgardi, u juda shiddatli, tezkor qarshi hujumlarga aylandi. Hakamning jismoniy tayyorgarligi esa oʻyin tempi darajasiga mos kelishi kerak. Buni anglab yetgan fitnes instruktorlaridan biri, fitnes murabbiyi Jamshid Umarov bilan ish boshladim. Biz jarayonga ilmiy yondashdik. Oʻsha paytda hakamlarning koʻpchiligida “jismoniy” murabbiylari yoʻq edi. Biz qanday yuklamalar qachon kerakligini, tiklanish vaqti qancha, qanday vitaminizatsiya lozim, qanday ovqatlanish kerakligini bilardik. Shuning uchun natija boʻlgan.

— Yaʼni, birinchi jahon chempionatingizdan olti yil avvalroq jismoniy tayyorgarlik murabbiyi bilan ishlashni boshlagansiz, shundaymi?

— Ha. Faoliyatim davomida hech qachon fitnes imtihonidan yiqilmaganman. Men ularni garchi talablar juda yuqori boʻlsa ham har doim ortigʻi bilan bajarganman.

Futbolda bu omil juda muhim. 50-60 metr uzunlikdagi pas bilan toʻp ikki soniya davomida qarshi hujumda yetib boradi. Hatto Useyn Bolt ham bunchalik tez yugura olmaydi. Siz esa u yerga borishingiz kerak, aks holda siz xato qilasiz. Bitta xato hakamni jahon chempionatidan chiqarib yuborishi mumkin, raqobat esa juda yuqori. Men, ayniqsa, yosh hakam sifatida xato qilishga haqqim yoʻq edi.

— Hakam sifatida siz duch kelgan eng “oʻzgacha” murabbiy kim edi?

— Maradona boʻlsa kerak. U bir oʻyinning oʻzida jentlmen, shoumen va tajovuzkor boʻlishi mumkin edi.

— Siz ishlagan oʻyindan keyin u qoʻlingizni siqdimi?

— Ha. 2010-yilgi Jahon chempionatida Argentina Germaniyaga 0:4 hisobida magʻlub boʻlganidan keyin! Jamoasi yirik hisobda magʻlub boʻlayotgan murabbiy hakamning oldiga kelib, qoʻl siqib, hakamlikda hech qanday muammo yoʻqligini aytishi juda yoqimli.

— Hakamlar simulyatsiyaga chiday olishmaydi. Bu borada siz uchun eng “oʻzgacha” futbolchi kim, Neymarmi?

— Neymar va Robben. 2014 yilgi JChda Gollandiya — Kosta-Rika oʻrtasidagi chorak final bahsida ishlaganman, oʻshanda Robben bilan shunday holat boʻlgan. Gollandiyaliklarning oʻyinlarini tahlil qildim va Robben tez-tez simulyatsiya qilishga uringanini koʻrdim. Oʻyindan oldin tunnelda men unga: “Aryen, men sening oldingi oʻyinlaringni koʻrdim va sen har birida bir-ikki marta simulyatsiya qilding. Sen top futbolchisan, senga yoshlar qarayapti! Kel, bugun bunaqa narsadan voz kechaylik!”

Oʻyin davomida men uni diqqat bilan kuzatdim, doimo uning yonida boʻlishga harakat qildim. Birinchi boʻlim tugadi, Robben menga qarata kulib: “Ref! Men bir necha marta “shoʻngʻishni” xohladim, lekin qarasam mening yonimda ekansan”! Shunday deya biz quchoqlashib, kulib maydondan chiqib ketdik, buni surati ham bor. Keyingi daqiqalarda u “shoʻngʻishga” urinmadi ham.

— 2010 yilgi jahon chempionatida yarim finalga, 2014 yilgi jahon chempionatida chorak finalga qadar yetib borgansiz. Nega JCh-2018da faqat guruh bosqichida ishladingiz?

— Oʻsha chempionatda yordamchim jarohat olgan, uning oʻrnini bosadigan hech kim yoʻq edi. Albatta, alamli holat. Jahon chempionatining har bir oʻyini bir umr siz bilan qoladi. Ammo 2018 yilgi jahon chempionatidan keyin 2019 yilgi Osiyo chempionati ham bor edi, u yerda ham yorqin lahzalar boʻldi.

— Xayrlashuv uchrashuvini hakam sifatida boshqardingizmi?

— Hali vaqt boʻlmadi. Lekin buni amalga oshirish mumkin. Assotsiatsiyada yuqori saviyada oʻynagan, shuningdek, xayrlashuv uchrashuvlarini tashkil etmagan bir qancha sobiq futbolchilar ishlaydi. 2022-yil oʻzbek futboliga 110 yil toʻldi. Ushbu tadbir uchun biz oʻyin tashkil qilmoqchimiz va unda bir paytlar Oʻzbekiston terma jamoasida oʻynagan koʻplab sobiq futbolchilar bilan xayrlashuv uchrashuvini oʻtkazmoqchimiz. Balki men ham hakam sifatida chiqaman va rasman xayrlasharman. Ammo hozircha bularning barchasi muzokaralar bosqichida.

— Bunday hissiy jihatdan muhim lahzani siz bilan baham koʻrish uchun bunday oʻyinga qanday hakamlarni taklif qilishni xohlaysiz?

— Yevropaliklardan koʻp yillar davomida Viktor Kashshai va Milorad Majich bilan birga hakamlik qilganmiz. Shunga qaramay — Nikolo Ritszoli, Damir Skomina, belgiyalik Frank de Blekere, Sergey Karasev va albatta Osiyodan koʻplab doʻstlarim bor.

— Oxirgi ikki yil ichida norasmiy oʻyinlarda hakamlik qilganmisiz?

— Xalqaro darajada — yoʻq. Oʻzbekistonda turli turnirlar, xayriya oʻyinlari boʻlib oʻtdi. Vaqti-vaqti bilan yolgʻiz oʻzim – hamkasblarim, doʻstlarim bilan futbol oʻynashga chiqaman.

— Hakam sifatida nima bilan faxrlanasiz?

— Maydonda politsiyachi boʻlmaslikka harakat qildim, lekin futbolni yaxshilashga yordam beradigan odam boʻlishni xohlardim. Esingizda boʻlsa, avvallari tajovuzkor, jahldor hakamlar koʻp boʻlardi. Men esa doim tabassum bilan ishlashga harakat qildim. “Sariq kartochka sen uchun, doʻstim, bilib qoʻy va ehtiyot boʻl qabilida”. Men hakamlikka yondashuvni va futbolchilarning hakamlarga boʻlgan munosabatini biroz oʻzgartira olganimdan faxrlanishim mumkin. Oʻzaro ishonch va hurmat bor edi, chunki biz birgalikda futbolni yaxshilashni xohlaymiz.

— Boshqa mamlakatlik qancha hakamlar sizning bosib oʻtgan yoʻlingiz ular uchun ilhomlantiruvchi va ragʻbatlantiruvchi omilga aylanganini aytishgan?

— Shunday boʻladiki, yosh hakamlar maslahat soʻrab menga murojaat qilishadi. Bu juda yaxshi va men juda koʻp mehnat qilganimni aytadi. Faoliyatimga nazar tashlaydigan boʻlsak, hakamlar ular bilan ham shunday boʻlishi mumkinligiga ishonishdi.

— Hakamlikdan funksionerga oʻtishdagi eng qiyin va ehtimol, yoqimsiz narsa nima?

— Men buni yoqimsiz deb aytmagan boʻlardim. Eng qiyini — avvallari faqat oʻz ishim uchun masʼul boʻlsam, endi hamkasblarim bilan birgalikda butun mamlakatimiz futboli rivoji uchun masʼulman. Va bu juda katta masʼuliyat talab qiladi. Shunday boʻladiki, jamoa magʻlubiyatga uchragach, muxlislarning katta shikoyatlarini eshitishga toʻgʻri keladi. Oʻzbekiston chempionatida hakamlar xatoga yoʻl qoʻyishadi — bu ham tanqidga sabab boʻladi. Lekin biz doimo bunga toʻgʻri munosabatda boʻlishga harakat qilamiz va oʻz ishimizni tahliliy va tizimli ravishda rivojlanishga yoʻnaltiramiz. Futbolda hamma xato qiladi, asosiysi oʻsha xatolarni takrorlamaslik.

— Dunyoda hakamlar yetakchilik qiladigan boshqa federatsiyalar ham bormi?

— Ha, masalan, Shvetsiya va boshqa bir qancha davlatlar. Oktyabr oyida u yerda oʻrtoqlik uchrashuvi oʻtkazdik, Shvetsiya federatsiyasi prezidenti bilan tanishdik. U ham sobiq FIFA referisi hisoblanadi. Hakamlar tartibli, intizomli insonlar va bunday ishlarda bu sifat qadrlanadi.

— Nega aynan sizni tanlashdi?

— Xalqimiz futbolni yaxshi koʻradi, futbol bizning birinchi raqamli sportimiz. Lekin koʻp narsalarni professional darajaga qoʻyish kerak. Zamonaviy infratuzilmani rivojlantirish, murabbiylar malakasini oshirish, bolalar futbolini tizimli rivojlantirishga jiddiy yondashishimiz kerak. Balki bizning futbol jamoatchiligimiz bu ishni qanday qilib qurish va buni amalga oshirishni aniqlash uchun xalqaro va mahalliy darajada tajriba va aloqalarga ega ekanligimni bilishgandir. Bu vazifani oʻz zimmamga olmaslik va yuksak ishonchni oqlashga urinmaslik mumkin emas edi.

… Yana bir vitse-prezidentimiz Odil Ahmedovni Rossiya futbolida hamma biladi. Men har doim aytaman: “Jamoa yaxshilanishni istasa, eng yaxshi oʻyinchilarni oladi. Shunday qilib assotsiatsiyamizni Odil Ahmedov mustahkamladi”. Uning Rossiyadan Xitoygacha boʻlgan koʻplab mamlakatlardagi ulkan oʻyin tajribasi bizga koʻp yordam beradi. Bundan tashqari, Ahmedovning oʻzining bolalar akademiyasi mavjud boʻlib, u yerda zamonaviy professional ishlarni olib boradi.

— Siz birinchi vitse-prezidentsiz, kundalik vazifalar sizning zimmangizda. Assotsiatsiya prezidenti Abdusalom Azizov boshqaruv jarayonini qanchalik faol olib boradi?

– Yuqori lavozimda faoliyat yuritishiga qaramay, ular futbolga har kuni e’tibor qaratadilar. Futbolni juda yaxshi ko’radilar va tushunadilar. O’z paytida “O’zbekneftegaz” rahbari sifatida “Mash’al” klubi qoshida yurtimizda birinchi futbol akademiyasiga asos solganlar. Eldor Shomurodov aynan shu akademiya tarbiyalanuvchisi. Aynan Abdusalom Abdumavlonovich klubni yangi darajaga olib chiqqanlar.

— Ahmedovga akademiya ochish gʻoyasini oʻzi bir paytlar “Krasnodar”da oʻynagan Sergey Galitskiy bergani rostmi?

— Men ham bu haqda eshitgandim. U hali “Krasnodar”da oʻynab yurgan paytlarida akademiyani ochdi. Hozir uning juda yaxshi shogirdlari bor, ular Oʻzbekiston yoshlar terma jamoalariga jalb etilgan. Yana bir necha yillardan keyin terma jamoalarda Ahmedov akademiyalarining samarasini his qilamiz.

— Bir paytlar “oʻzbek Messi”si deb atalgan, Moskvaning “Lokomotiv”iga oʻtish atrofida juda gʻalati voqea bogʻlangan Jasur Jaloliddinov qanday?

— Jasur haqiqatdan ham juda iqtidorli futbolchi, lekin, nazarimda, u ham jismonan, ham ruhiy jihatdan kuchli boʻlishi kerak edi. Rossiya – u oʻrganib qolgan futboldan boshqacha, ancha qattiqroq va zichroq futbol oʻynashadi. Oʻtgan mavsumni shu yerda, Andijonda oʻtkazgan boʻlsa, hozir Olmaotaning “Qayrat” klubida Qurbon Berdiyev qoʻl ostida oʻynamoqda. Murabbiy unga ishonadi, u haqida ijobiy gapiradi. Jaloliddinov hozircha har doim ham asosiyga  tushavermaydi. U ulkan salohiyatga ega va faqat toʻxtamasdan ishlashda davom etishi kerak.

— Aytgancha, haqiqiy Messi haqida. U ham, Krishtianu Ronaldu ham Toshkentga kelganini oʻzbek futboli muzeyida koʻrdim. Bu qanday sodir boʻldi?

— Bu Oʻzbekistonda futbol tashviqoti harakatlari edi. Messi, Ronaldu va boshqa koʻplab jahon futboli yulduzlari biz bilan master-klasslar oʻtkazishdi. Yigitlarimiz ularni oʻzlari kabi inson ekanligini, futbolda hamma narsaga erishish mumkinligini his qilishlari uchun federatsiya bu tadbirlarni tashkil qildi. Ular bilan uchrashuvlarda yoshlar jamoalari boʻldi, matbuot anjumanlari tashkil etildi, akademiyalarda yulduzlar yosh futbolchilarimiz bilan uchrashdi.

— Men Messining qor bilan qoplangan mashgʻulot stadionida tushgan suratini koʻrdim.

— Ha, ha. Oʻsha kuni qor yogʻdi va Lionel uchun bu gʻayrioddiy edi. Ammo unga ob-havoga mos ekipirovka berildi va u futbol oʻynashga kirishib ketdi.

— Hozirgi oʻzbek futbolini “Bunyodkor”ga Ziko va Skolari murabbiylik qilgan, Rivaldo oʻynagan davrlardan farqli oʻlaroq “boy” deb boʻlmaydi,?

— Men bunday demagan boʻlardim. Ammo pul boʻlganda ham undan oqilona foydalanish kerak. Birinchidan, infratuzilmani tartibga solish, murabbiylar malakasini oshirish, bolalar futbol akademiyalarini rivojlantirishga sarmoya kiritish kerak. Shunda taraqqiyot boʻladi, barqarorlik va natijalar keladi. Agar pul faqat kattalar jamoalariga sarflansa, unda “past”ning rivojlanishi uchun mablagʻ yetarli boʻlmaydi. Biz hamma narsani toʻgʻri tashkil qilishimiz kerak. Shunda bir marta tasodifan qatnashib, keyin yana 25 yil davomida gʻoyib boʻladigan tarzda emas, balki eng yaxshi turnirlarda doimiy qatnashadigan holatga kelamiz.

— Oʻzbekiston terma jamoasi uzoq vaqtdan beri birinchi marta uchinchi saralash bosqichiga ham chiqa olmadi. Nima boʻldi?

— Futbol assotsiatsiyasi bu juda baxtsiz oʻyin uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga oladi. Biz jarohatlar yoki boshqa sabablarga vaʼj qilib koʻrsatish mumkin emasligini tushunamiz. Tan olamanki, koʻp yillardan buyon shunday natijaga erishmoqdamiz. Afsuski, terma jamoaga oʻyinchilar tanlash imkoniyati cheklangan. Bu yuqori darajadagi oʻyinchi va sifatli murabbiylarning yetishmasligi, oʻz navbatida sifatli murabbiylik taʼlimining yoʻqligi natijasidir.

Shu bois, hozir Oʻzbekistonda murabbiylik taʼlimiga alohida eʼtibor qaratilmoqda, bundan tashqari, birinchi marta Oʻzbekiston terma jamoalari uchun oʻzimizning “Doʻstlik” markazimiz quriladi.

Oʻzbekistondek davlatda terma jamoadagi har bir oʻrin uchun kamida 5-6 nafar futbolchi kurash olib borishi kerak. Lekin, afsuski, futbolchilar oʻrtasida yetarlicha raqobat yoʻq. Shu bois, biz nafaqat murabbiylar shtabida oʻzgarishlar qildik, balki chuqurroq narsalarda – murabbiylik taʼlimi, bolalar futboli, umuman, tashkiliy jihatdan koʻp narsani qayta koʻrib chiqdik.

— Terma jamoani Vadim Abramov oʻrniga sloveniyalik Srechko Katanes boshqaradigan boʻldi. Nega aynan u?

— Biz Katanesni yaxshi oʻrgandik. U katta tajribaga ega – Sloveniyani jahon va Yevropa chempionatlariga olib chiqqan, Osiyo futbolini yaxshi biladigan, Birlashgan Arab Amirliklari va Iroq terma jamoalariga ustozlik qilgan murabbiy hisoblanadi. Juda prinsipial va talabchan mutaxassis. U chinakam professional kadrlarga — yordamchilardan tortib fizioterapevtlargacha ega. Nomzodlar koʻp edi, lekin murabbiylar kengashi uning variantida toʻxtadi.

— Abramovga qadar terma jamoani mashhur argentinalik Ektor Kuper boshqargan. U Osiyo chempionatining 1/8 finaliga chiqdi va 2022-yilgi jahon chempionati saralashining birinchi oʻyinida, Oʻzbekiston Falastinda magʻlub boʻlgach, ishdan boʻshatildi.

— Murabbiylar kengashimizga koʻra, Kuper terma jamoaga qoʻymoqchi boʻlgan oʻyin oʻzbek futboli mentalitetiga toʻgʻri kelmaydi. Futbolchilarga uning talablariga moslashish qiyin boʻldi. Aksariyat uchrashuvlarda Kuper himoyaviy oʻynashga harakat qildi. Bu jamoatchilikka ham, mutaxassislarga ham, futbolchilarga ham yoqmadi. Shu bois, murabbiylar kengashi taklifiga koʻra, u bilan shartnomani bekor qilishga qaror qilindi.

— Keling, Shomurodovga qaytaylik.

— Yevropaning kuchli beshlik chempionatlaridan birida toʻp surgan birinchi futbolchimiz terma jamoa va uning muxlislarining umidi, u har doim bizning qutqaruvchimiz boʻla oladi. U muntazam ravishda terma jamoa safida gol uradi, yaqinda oʻtkazilgan “Navruz cup”da Qirgʻiziston va Ugandaga qarshi ikkita oʻyinda toʻrtta gol urdi. Murabbiylar shtabi va jamoatchilik undan mamnun.

— “Roma” bosh murabbiyi Joze Mourino “Yuventus”dan uchralgan magʻlubiyatdan keyin uni shaxsan oʻzi tanqid qilganida xafa boʻldingizmi?

— Ha. Murabbiy oʻz oʻyinchilarini oshkora tanqid qilishi tarafdori emasman. Menimcha, bu ichki masala boʻlishi kerak.

— Shomurodov yoʻlini takrorlay oladigan yosh futbolchilar bormi?

— Undaylar koʻp, lekin nomlarini aytmoqchi emasman. Hamma maqtovni yaxshi koʻradi, lekin maqtov bir qulogʻidan kirib, ikkinchisidan chiqishi kerak. Haqiqatan ham biror narsaga erishganlarida maqtashga vaqtimiz boʻladi.

Menimcha oʻzbek futbolining salohiyati shundayki, bizda oʻnlab Qosimovlar, Ahmedovlar, Shomurodovlar, Masharipovlar boʻlishi kerak. Soʻnggi yillarda esa bolalar va yoshlar bilan ishlashni shunday yoʻlga qoʻyishga harakat qilyapmizki, besh yildan soʻng top ligada Oʻzbekistondan koʻplab futbolchilarni koʻrish mumkin boʻladi. Hozirda Eldorning oʻzi haqida hujjatli film suratga olyapmiz, bu koʻplab yosh futbolchilarimizga ilhom berishi kerak, chunki ularda baʼzida ishonch yoʻqoladi.

— Yosh iqtidor egalaridan biri Oston Oʻrunov “Spartak”da oʻynay olmadi. Bu haqda nima deb oʻylaysiz?

— Oʻrunov hali yosh futbolchi va oʻylaymanki, Rossiya chempionati unga jangchi xarakterini shakllantirishga yordam beradi. Yengil jarohati bor koʻplab futbolchilar jamoaga kerakligini tushunib, maydonni tark etishmaydi. Oʻylaymanki, vaqt oʻtadi va Oston unga katta umid bogʻlanganini tushunadi.

Oʻzbekistonlik yosh futbolchilarga yetishmaydigan yana bir jihatga toʻxtalib oʻtmoqchiman. Shaxsan men psixologlar bilan ishlashni zarur deb bilaman. Jahon chempionatlariga tayyorgarlik koʻrayotgan hakamlar doimo shunday qilishadi. 2010 yilda bizga Ispaniyadan ikkita juda malakali psixolog yordam berdi. Ochilish oʻyiniga tayyorgarlik jarayonida ular bilan nihoyatda qizgʻin ishladik. Janubiy Afrikaning tribunalarda oʻziga xos xususiyatlari bor, vuvuzelalarni eslasangiz kerak. Ulardan shunday ovoz eshitildiki, yaqinlashishning iloji yoʻq! Bir-birimizni uzoqdan eshitmasdik, hatto televizorda ham ular tufayli oʻyin koʻrish noqulay edi.

Ammo ular mendan bu bilan qanday kurashganimni, bu mening konsentratsiyamga qanday xalaqit bermasligini soʻrashganda, men ularni umuman eshitmaganimni birdan angladim! Oʻyindan keyin oʻzim oʻyladim — buni qanday qilish mumkin, qanday qilib begona shovqindan butunlay uzilsa boʻladi. Javobim — bu faqat psixologlarning xizmatlari.

— Assotsiatsiyaga, Oʻzbekiston terma jamoasiga psixologlarni jalb qilmoqchimisiz?

— Terma jamoaga kelsak, buni doim murabbiylar shtabi hal qiladi. Agar bosh murabbiy psixolog zarur deb topsa, qidiramiz. Yoshlar va yoshlar darajasida hozir bizda psixologlar ishlamoqda. Yana bir narsa shundaki, malakali sport psixologlari juda kam. Bunday mutaxassis oʻyinchi, hakam oʻyin oldidan oʻzini qanday his qilishini, hayajon qoʻrquvga aylanib qolmasligi uchun uni qanday yengish kerakligini tushunishi kerak. Bizda iqtidorli, ammo psixologik jihatdan beqaror futbolchilar koʻp. Shuning uchun biz bu borada xalqaro darajadagi turnirlarda birozgina qoqilamiz.

— 2014-yilda oʻzbek anʼanalariga koʻra, ota-onangiz bilan birga yashayotganingizni aytgan edingiz.

Ha, hali ham shunday. Ota-onamni hech kimga ishonmayman. (Tabassum qiladi.) Bizda shunday anʼana borki, oʻgʻillardan biri doimo ular bilan yashaydi, ularga gʻamxoʻrlik qiladi. Qanday qilib alohida yashashni tasavvur ham qila olmayman.

— Siz esa Shomurodovga oʻxshab ularga “siz” deb murojaat qilasizmi?

— Ha. Boshqacha boʻlishi mumkin emas.

— Koʻryapmanki, siz hali ham ajoyib sport formadasiz.

— Harakat qilyapman. Ortiqcha vazn deyarli yoʻq. Ammo doimiy ravishda jismoniy tarbiya bilan shugʻullanish mumkin emas, vaqt muammo. Biroq shunday boʻlsa-da, haftasiga ikki marta sport zaliga boraman.

— Oʻzbekistonda taomlar juda mazali va oʻz oʻrnida yogʻli. Shu sababli bu yerda vaznni saqlash ayniqsa qiyin.

— Men hakam boʻlganim uchun doimo ovqatlanishda oʻzimni cheklashga va diyetologlar maslahatiga amal qilishga harakat qildim. Chunki doimiy ravishda oʻzbek taomlarini isteʼmol qilsangiz, shakl va vaznni saqlab boʻlmaydi. Shuning uchun, hozir ham hech qanday qiyinchiliklar yoʻq. Men rejimga amal qilaman, bu hayot tarzim. Lekin Oʻzbekistonda gastronomiya juda mazali, bu haqiqat! Bu haqda hamma gapiradi va biz bundan faxrlanamiz.

— Tez-tez palov yeb turasizmi?

— Haftada bir marotaba. Lekin har kuni yeyishni xohlayman — u juda mazali!

— Xorijlik hamkasblaringizni palov bilan mehmon qilganmisiz?

— Doimiy! Xorijlik hakamlar Oʻzbekistonga kelish uchun navbatda turishibdi!